Truyền Thông Xã Hội Khai Thác Cảm Xúc Đạo Đức Của Chúng Ta Như Thế Nào

Hoàng Trịnh
23/11/2019 - 10:00 3634     0

Các thuật toán tạo ra luồng thông tin trên phương tiện truyền thông xã hội, như phương tiện truyền thông in ấn giật gân và đài phát thanh nói chuyện đi trước, được thiết kế để tối đa hóa doanh thu quảng cáo bằng cách thu hút sự chú ý của người tiêu dùng đến mức tối đa có thể.

Hoặc như tiểu thuyết gia John Green từng nói, ‘Twitter không được thiết kế để giúp bạn hạnh phúc hơn hoặc nhận được thông tin tốt hơn. Nó được thiết kế để giữ bạn trên Twitter.'

 

 

Vài năm trước, Justine Sacco, khi đó là giám đốc truyền thông cao cấp của công ty tại công ty cổ phần InterActiveCorp, đã tweet về những phiền toái của du lịch hàng không trong một hành trình dài, nhiều chặng từ New York đến Nam Phi. Cô bắt đầu với những quan sát mỉa mai - một là về một hành khách bốc mùi ở sân bay JFK, một cái khác là về thực phẩm kì lạ của London và thời tiết khắc nghiệt. Rồi đến cái này, ngay trước chuyến bay cuối cùng của cô ấy: “Chuyến đi đến Châu Phi. Hy vọng tôi không bị lây AIDS. Đùa thôi. Tôi là người da trắng!"

Khi cô ấy ổn định lại để đi ngủ, cô ấy có lý do chính đáng để hy vọng rằng việc đồn đại đó sẽ biến mất vào sự sôi nổi của Twitter. Rốt cuộc, cô chỉ có 170 người theo dõi. Nhưng không. Trong khi điện thoại của cô tắt, Sacco trở thành chủ đề thịnh hành số một trên toàn thế giới trên Twitter, khi hàng chục ngàn người dùng trên toàn cầu bày tỏ sự phẫn nộ với cô. Khi cô hạ cánh xuống Cape Town, cô thấy mình nhận được toàn bộ sức ép của cộng đồng trực tuyến trên mạng với khả năng làm nhục công cộng (public shaming) . Tính cách công khai của cô ấy bị phá hủy, Sacco bị đuổi việc và thấy phần lớn vòng tròn xã hội của cô ấy cả trực tuyến và ngoại tuyến - dần khô héo đi. “Tôi nghĩ rằng không có cách nào mà bất cứ ai có thể nghĩ đó là nghĩa đen”, sau đó cô ấy đã nói với tác giả Jon Ronson cho cuốn sách của ông ấy, Vậy bạn đã bị bêu riếu 1 cách công khai (So You’ve Been Publicly Shamed) .

Đây là lần đầu tiên ý thích thất thường (caprice) bị trừng phạt với sự lan truyền của phẫn nộ. Dòng Tweet của Sacco chỉ là một trong vô số ví dụ về hành vi khiêu khích trực tuyến vẽ ra một hình phạt xã hội dường như không tương xứng. Tại sao điều này tiếp tục xảy ra? Bởi vì kiến ​​trúc của phương tiện truyền thông xã hội khai thác ý thức của chúng ta về đúng và sai, gặt hái lợi nhuận từ niềm vui mà chúng ta cảm thấy trong việc thể hiện sự phẫn nộ chính đáng. Các thuật toán tạo ra luồng thông tin trên phương tiện truyền thông xã hội, như phương tiện truyền thông in ấn giật gân và đài phát thanh đại chúng, được thiết kế để tối đa hóa doanh thu quảng cáo bằng cách thu hút sự chú ý của người tiêu dùng đến mức tối đa có thể. Hay như tiểu thuyết gia John Green nói, “Twitter không được thiết kế để giúp bạn hạnh phúc hơn hoặc để có được thông tin tốt hơn. Nó được thiết kế để giữ bạn lại ở Twitter.”

Giáo sư Luật Columbia, Tim Wu, tác giả của cuốn Sự Chú ý của các thương gia (The Attention Merchants), gọi đây là “vụ thu hoạch sự chú ý”. Và như một mô hình kinh doanh, nó đã đem lại cực nhiều lợi nhuận. Nhiều người nhận thức được ở một mức độ nào đó rằng những quảng cáo cá nhân kỳ lạ, dai dẳng trên thiết bị của chúng ta có liên quan nhiều đến cách Twitter, Facebook và Google kiếm tiền. Tuy nhiên, điều mà một số người có thể không nhận thức được chính xác là cách các nền tảng đó quản lý để thu hút sự chú ý của chúng ta đủ tốt để làm cho quảng cáo của họ có lợi nhuận cao như vậy.

Các nhà khoa học đã ở câu hỏi này trong nhiều năm, nghiên cứu mọi người về hoạt động trực tuyến và tiết lộ những xu hướng thú vị để làm ra nội dung bắt mắt nhưng rất có thể nhiều khả năng sẽ được lan truyền rộng rãi. Kích thích cảm xúc là một yếu tố quyết định quan trọng. Sau khi phân tích 7.000 bài báo từ New York Times, Jonah Berger và Kinda Milkman từ UPenn nhận thấy rằng một trong những yếu tố chính thúc đẩy độc giả chia sẻ một câu chuyện qua email là nó đã khuấy động họ đến mức nào. Billy Brady từ NYU xây dựng tiếp trên công trình của Berger và Milkman bằng cách phân tích hàng trăm ngàn phản hồi với sự nỗ lực tìm hiểu vai trò của cảm xúc đạo đức, cảm xúc liên quan đến cảm giác đúng và sai của chúng ta, như niềm tự hào và phẫn nộ trên mạng xã hội. Brady và các đồng nghiệp của ông đã phát hiện ra rằng những phản hồi về các chủ đề chính trị có nhiều khả năng sẽ được lan truyền rộng rãi hơn nếu chúng chứa những từ ngữ mang tính đạo đức và cảm xúc, như là “độc ác”, “ô nhục”, “đánh nhau”, “trừng phạt”, và“niềm tin”. Hơn thế nữa, phân tích của Brady tiết lộ rằng các phản hồi về chính trị lan truyền gần như độc quyền giữa những người có khuynh hướng tư tưởng tương tự, phù hợp với bằng chứng cho thấy chúng ta dành phần lớn cuộc sống trực tuyến của mình trong các phòng vang.

(Trong các phương tiện truyền thông, buồng vang (echo chambers) là một mô tả ẩn dụ về một tình huống trong đó niềm tin được khuếch đại hoặc củng cố bởi sự giao tiếp và lặp lại bên trong một hệ thống khép kín

Sự lộn xộn liên tục của nội dung cảm xúc đạo đức này đã biến phần lớn Twitter - vẻ bề ngoài của nó, các nền tảng khác -  thành thứ mà nhà văn Samuel Ashworth mô tả là “một ngọn lửa tự duy trì sự cháy của việc phẫn nộ và sự hoang mang”. Và biết nó đã mang lại lợi nhuận như thế nào, các công ty truyền thông xã hội có rất ít động lực tài chính để thu nhỏ điều đó lại. “Tôi nghĩ rằng điều thực sự quan trọng là tự hỏi bản thân và có một cuộc trò chuyện nghiêm túc về việc chúng ta cảm thấy thế nào về cảm xúc đạo đức của mình được sử dụng để kiếm nhiều tiền cho các công ty công nghệ”, ông Molly Crockett, giáo sư tâm lý học tại Yale, nói gần đây trên kênh podcast nổi tiếng của tâm lý và triết lý Very Bad Wizards.

 

Trong một bài báo gần đây trên tạp chí Nature Human Behavior, Crockett đã lập luận rằng việc kích hoạt liên tục sự phẫn nộ về đạo đức - của một cảm xúc cổ xưa thúc đẩy sự xấu hổ và trừng phạt người khác - trên phương tiện truyền thông xã hội không chỉ kiếm tiền cho các công ty công nghệ, mà còn thay đổi cách chúng ta trải nghiệm và thể hiện cảm xúc. Nội dung khiêu khích có mặt ở khắp nơi, các công cụ để phản ứng với nó chưa bao giờ dễ tiếp cận hơn và biểu hiện thái quá thường được củng cố tích cực bằng lượt thích (likes), tin nhắn lại (retweets) và chia sẻ (share). Gộp tất cả những điều này cùng nhau, Crockett đã viết, có thể khiến mọi người trải qua “sự phẫn nộ mệt mỏi”, theo đó cường độ của sự phẫn nộ mà họ cảm thấy dần mất đi. Hoặc, trong những phát kiến của nghiên cứu cho thấy rằng trút giận có thể khơi dậy sự tức giận nhiều hơn, nó có thể làm điều ngược lại, Crockett cũng chỉ ra, trút giận chỉ khiến khuếch đại các biểu hiện phẫn nộ liên tiếp. Hơn nữa, Crockett cho rằng phương tiện truyền thông xã hội có thể làm sáng tỏ biểu hiện và kinh nghiệm của sự phẫn nộ về đạo đức. “Giống như một người ăn vặt thường xuyên, họ ăn vặt không phải vì  cảm thấy đói” Cô ấy viết, “một kẻ sỉ nhục online (trực tuyến) theo thói quen có thể thể hiện sự phẫn nộ mà không thực sự cảm thấy bị xúc phạm”. Các nghiên cứu về hoạt động truyền thông xã hội có thể giải thích cho điều này, Crockett kết luận, “Cách mà các công nghệ mới có thể biến những cảm xúc xã hội cổ xưa từ một lực lượng vì lợi ích tập thể thành một công cụ để tự hủy hoại tập thể.”

Điều này đặt ra câu hỏi: Các công ty truyền thông xã hội có nghĩa vụ về đạo đức để cải thiện cách chúng ta giao tiếp với nhau đến mức độ nào? Facebook C.E.O. Mark Zuckerberg là một trong nhiều giám đốc điều hành công nghệ đã từng hoài nghi về sức mạnh của chính họ. Ông tự tin bác bỏ ý kiến ​​cho rằng tin tặc Nga (Russian hackers) ảnh hưởng đến cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 là một điều “khá điên rồ”. Ông và nhiều người khác đã thay đổi cách nhìn của họ về vai trò của phương tiện truyền thông xã hội trong diễn ngôn công khai. “Tôi nghĩ rằng hầu hết mọi người đều nghĩ rằng nếu theo chế độ dân chủ sẽ dân giàu nước mạnh, chúng ta cần diễn ngôn dân sự để đất nước phát triển”, Brady nói với tôi. “Vì vậy, nếu có dữ liệu tiếp tục xuất hiện cho thấy phương tiện truyền thông xã hội đang khuếch đại [biểu hiện của cảm xúc đạo đức tiêu cực], thì tôi nghĩ họ có nghĩa vụ đạo đức.”

Nhiều công ty truyền thông xã hội hiện có vẻ đồng ý với Brady và đang nỗ lực giải quyết một số mối lo ngại như nghiên cứu mà anh ấy đề khởi. Chẳng hạn như Twitter, gần đây đã công bố một cuộc gọi mở cho các đề xuất về cách cải thiện “sức khỏe của các cuộc đàm thoại” trên mạng xã hội trên nền tảng của nó. Và vào tháng 10 năm ngoái, Reddit đã đưa ra một chính sách mạnh mẽ hơn để chủ động theo dõi các ban thảo luận của mình.

Nhưng một số nỗ lực để cải thiện giao tiếp trực tuyến đã thất bại, như tính năng tồn tại trong thời gian ngắn của Facebook cho phép người dùng gắn cờ tin tức giả (flag fake news). Và theo quan điểm của vụ bê bối Cambridge Analytica gần đây, đã bộc lộ những lỗ hổng nghiêm trọng trong chính sách quyền riêng tư của Facebook, điều này chỉ ra rằng  liệu các công ty truyền thông xã hội có thể đủ tin tưởng để tự giám sát hay không, chứ đừng nói đến diễn ngôn công khai toàn cầu.

Không có giải pháp dễ dàng cho bất kỳ vấn đề nào, có lẽ vì sự phẫn nộ về đạo đức onlien (trực tuyến) là một mớ hỗn tạp. “Truyền thông kỹ thuật số có thể thúc đẩy sự thể hiện phẫn nộ bằng cách phóng đại các yếu tố kích hoạt của nó, giảm chi phí cá nhân và khuếch đại lợi ích cá nhân của nó”, theo bà Crockett viết. Đồng thời, cô cũng nói tiếp, truyền thông kỹ thuật số có thể làm giảm sự phẫn nộ về mặt đạo đức  của xã hội bằng cách “làm giảm khả năng các thông điệp thực thi thông thường đạt được mục tiêu của họ” và có thể bằng cách áp dụng các “chi phí xã hội mới bằng cách tăng phân cực”. Cho đến khi chúng ta tìm ra giải pháp thì cảm xúc đạo đức sẽ vẫn là đối tượng của các lực lượng công nghệ kiếm tiền mà không ai hiểu một cách đầy đủ. Thật là một sự phẫn nộ.

 

Scott Koenig là một sinh viên tiến sĩ về khoa học thần kinh tại CUNY, nơi ông nghiên cứu về bệnh tâm thần, cảm xúc và đạo đức. Tác phẩm này đã được điều chỉnh với sự cho phép từ bài đăng trên blog của Koenig, ông “Twitter Triggers”, đã được xuất bản trên trang web của mình.

Nguồn : THEO SAGA.VN
Hoàng Trịnh
Hoàng Trịnh