Một biện pháp định kỳ được sử dụng bởi các chính phủ, các công ty, cá nhân để định lượng sự khác biệt giữa số liệu ngân sách và thực tế cho một đối tượng kế toán cụ thể. Chênh lệch ngân sách thuận lợi liên quan đến sự chênh lệch tích cực hoặc có lãi; chênh lệch ngân sách không thuận lợi mô tả sự chênh lệch tiêu cực, có nghĩa là tổn thất và thiếu hụt. Chênh lệch ngân sách xảy ra bởi vì dự toán không thể dự báo chính xác hoàn toàn. Kết quả là, luôn tồn tại một số chênh lệch khi dự toán ngân sách.

Chênh lệch ngân sách có thể là kết quả của hai nguyên nhân - những thứ có thể kiểm soát và không thể kiểm soát. Ví dụ, một dự toán ngân sách kém là một yếu tố kiểm soát được. Tương tự như vậy, những thứ như chi phí lao động có thể được kiểm soát bằng các biện pháp như cấm làm thêm giờ. Các nhân tố không thể kiểm soát được thường là nhân tố bên ngoài và phát sinh từ bên ngoài công ty, chẳng hạn như thiên tai.