
Gần đây, một người bạn của tôi phàn nàn cùng tôi về anh bạn cùng phòng: “Cậu ta là một anh chàng siêu tốt bụng,” bạn tôi nói "Nhưng cậu ấy hát mọi lúc mọi nơi, và lại còn hát dở ẹc!" Ngay cả những bức tường kiên cố của của căn hộ chung của họ cũng không thể ngăn được giọng hát của anh bạn xuyên qua cả các vách ngăn cách phòng. “Nếu cậu ta hát hay thì tôi cũng chả nói gì, đằng này cậu ta lại hát nghe như một con cá voi giãy chết vậy.”
Lúc đầu, tôi tự hỏi liệu anh bạn tôi có quá khắt khe với anh chàng này không. Sau đó, một video xuất hiện trong hộp thư email của tôi. Bạn cùng phòng của anh ấy đã tham gia thi American Idol, và không may, giọng hát tệ hại của anh ta đã được phát hiện. Khỏi phải nói, anh ta không qua được vòng gửi xe.
Tuy nhiên, điều làm tôi thích thú là những gì đã xảy ra trước và sau buổi thử giọng. "Tôi rất tự tin rằng tôi sẽ giành được tấm vé vàng trong ngày hôm nay," thí sinh mà chúng ta đang nhắc đến đã nói như vậy trong phần lời thoại đầu video. Sau đó, mặc dù các giám khảo che mặt và nói những câu như, "Ca hát không phải là sở trường của bạn" và "Tôi chưa bao giờ nghe một âm thanh như thế!" anh ta vẫn tiếp tục tin rằng mình là một ca sĩ tài năng. Khi được hỏi tại sao buổi thử giọng thất bại, câu trả lời của anh đơn giản là: “Tôi hơi lo lắng. . . Tôi nghĩ lí do chỉ đơn giản như vậy thôi."
Những buổi thử giọng như thế này không phải là hiếm. Một cuộc tìm kiếm chớp nhoáng trên internet có thể cho ra hàng trăm trường hợp tương tự trên mạng. Hơn nữa, bên ngoài sân khấu âm nhạc, hầu hết chúng ta đều biết ít nhất một người tin rằng họ có tài năng trong một lĩnh vực nào đó mà họ thực sự không giỏi - một người quản lý không thể quản lý, một giáo viên không thể dạy học, hoặc bác sĩ khiến cho bệnh nhân bỏ chạy.
Nó được gọi là hiệu ứng Dunning-Kruger, đặt theo tên hai nhà tâm lý học David Dunning và Justin Kruger. Trong một bài báo kinh điển xuất hiện trên Tạp chí Tâm lý học Xã hội và Tính cách, nghiên cứu của họ cho thấy rằng những người ít có năng lực nhất thường tin rằng họ là một trong những người có năng lực nhất trong lĩnh vực.
Lời giải thích của họ cho hiện tượng này rất đơn giản, nhưng khá loằng ngoằng: Những người không có năng lực thì sẽ thiếu kỹ năng cần thiết để đánh giá kỹ năng của chính họ.
Đó là các kỹ năng cần thiết để thành thạo trong một công việc cụ thể chính là những kỹ năng cần thiết để đánh giá năng lực của một người trong lĩnh vực ấy. Một giáo viên tồi thường không thể nhận ra họ kém trong việc giải thích vấn đề vì họ thiếu hiểu biết về cách kỹ năng diễn giải cơ bản. Những người không có khiếu hài hước thường không ý thức được họ khô khan vì họ cũng không hiểu khái niệm có khiếu hài hước nghĩa là thế nào.

Để đánh giá được năng lực của một người đòi hỏi một cái gì đó mà các nhà tâm lý học gọi là kỹ năng siêu nhận thức (Metacognition), khả năng tự đánh giá suy nghĩ của chính mình. Thực hành siêu nhận thức đòi hỏi chúng ta từ bỏ quan điểm mà ta coi là bình thường và nhìn nhận chính bản thân mình từ bên ngoài một cách khách quan. Thay vì tin rằng chúng ta thông minh, hài hước hay thú vị, chúng ta phải bước ra khỏi sự chủ quan của mình và đánh giá khách quan hơn. Hầu hết chúng ta thiếu kỹ năng siêu nhận thức cần thiết để đánh giá chính xác hiệu suất của bản thân. Hãy thử một thử nghiệm nhỏ vào lần tiếp theo bạn tham gia bữa tiệc tối. Yêu cầu mọi người giơ tay để cho biết họ có tin rằng họ ở trên mức trung bình, trung bình hoặc thấp hơn trung bình trong bất kỳ lĩnh vực nào mà hầu hết mọi người quen thuộc, chẳng hạn như trí thông minh hoặc tính thân thiện. Bất chấp tỷ lệ cược thống kê, hầu hết mọi người sẽ nói rằng họ ở trên mức trung bình, ít nhất là ở các nền văn hóa phương Tây. Mặc dù các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy những hiệu ứng tự nâng cao bản thân như vậy trên toàn cầu, chúng có thể ít thấy hơn ở các nền văn hóa phương Đông, nơi có xu hướng tôn vinh sự khiêm tốn.
Mặc dù hầu hết chúng ta không giỏi trong việc đánh giá thực lực của chính mình, nhưng những người kém nhất trong một kỹ năng thường chính là những giám khảo tồi tệ nhất. Trong một nghiên cứu, Dunning và Kruger yêu cầu sinh viên đại học tự đánh giá khả năng lý luận logic của họ một so với các bạn sinh viên khác. Họ cũng yêu cầu sinh viên làm bài kiểm tra thực tế về khả năng đó. Kết quả thật bất ngờ: Những người tham gia có khả năng về lý luận tệ nhất đã đánh giá quá cao khả năng của họ ở mức độ cao nhất. Mặc dù họ tin rằng họ đã đạt đến gần như tỷ lệ phần trăm thứ 70, họ chỉ thực sự ở mức 12 phần trăm (tính trung bình).
Hiệu ứng Dunning-Kruger không chỉ xuất phát từ sự tò mò về mặt học thuật. Nó có ý nghĩa vô cùng thực tế. Trong một nghiên cứu xuất hiện trên tạp chí Medical Education, các nhà nghiên cứu đã yêu cầu các bác sĩ trong giai đoạn tập sự tự đánh giá năng lực của mình về một loạt các kĩ thuật y tế thông thường. Hơn 75 phần trăm bác sĩ học việc tin rằng họ rất thành thạo ở hầu hết các thủ thuật nêu trên nhưng các chuyên gia lại không đồng tình. Sau khi quan sát các bác sĩ trẻ cố gắng thực hiện các kĩ thuật này, các giám khảo chuyên gia thường chỉ ra rằng chỉ có dưới 20 phần trăm trong số họ đáp ứng tiêu chuẩn này.
Vì vậy, lần sau khi bạn nghĩ bạn là người giỏi nhất, hãy dừng lại và cân nhắc xem bạn có thể là nạn nhân không mong muốn của hiệu ứng Dunning-Kruger hay không. Khả năng lái xe của bạn thực sự có thể tốt, nhưng nó cũng có thể rất tệ hại. Có thể ý tưởng mới nhất của bạn cuối cùng có thể dẫn đến một giải Nobel, nhưng nó cũng có thể là vô nghĩa. Trong trường hợp tồi tệ nhất, thậm chí chính bạn có thể không phân biệt được sự khác biệt. May mắn thay, có một thuốc giải độc đơn giản đáng ngạc nhiên với hiệu ứng Dunning-Kruger: phản hồi. Một trong những cách tốt nhất để biết liệu chúng ta có hoạt động tốt hay không là tìm kiếm phản hồi từ những người đáng tin cậy, những người được thừa nhận rộng rãi là những người thực sự giỏi giang.
Chìa khóa cho chiến lược này, tất nhiên, là phải cởi mở để thực sự tiếp nhận những gì họ có thể nói, chống lại xu hướng tự nhiên của chúng ta là phòng thủ. Mặc dù bạn cùng phòng của bạn tôi có một cơ hội tuyệt vời để học hỏi từ phản hồi của ban giám khảo, anh ta đã chối bỏ các quan sát của họ, và tiếp tục tin rằng anh ta chỉ đơn giản là "hơi lo lắng" mà thôi. Tất cả chúng ta đều có lúc cảm thấy đề phòng, nhưng có lẽ chỉ có thông qua những lời góp ý mang tính xây dựng và có ý tốt, chúng ta mới có thể nhận ra sai sót của chúng ta và phát triển bản thân con người mình.
Với sự hướng dẫn đúng đắn, có lẽ nhiều người trong chúng ta sẽ sống đúng theo nhận thức của bản thân về chính mình.