Một cách để nghĩ về vấn đề cân bằng giữa cuộc sống và công việc, là sử dụng một thuật ngữ có tên Lý Thuyết 4 Đầu Đốt. Dưới đây là cách hiểu ban đầu về lý thuyết này.
Tưởng tượng cuộc đời của bạn được thể hiện bởi một chiếc lò với 4 đầu đốt trên đó. Mỗi đầu đốt đại diện cho một khía cạnh cốt lõi trong cuộc đời của bạn.
1. Đầu đốt 1 đại diện cho gia đình.
2. Đầu đốt 2 đại diện cho bạn bè.
3. Đầu đốt 3 đại diện cho sức khỏe.
4. Đầu đốt 4 đại diện cho công việc.
Lý Thuyết 4 Đầu Đốt cho rằng “để có thể thành công, bạn phải từ bỏ 1 trong 4 đầu đốt trên. Và để thực sự thành công, bạn phải từ bỏ 2 đầu đốt.”
3 Cách Nhìn Nhận Về Lý Thuyết 4 Đầu Đốt
Phản ứng đầu tiên của tôi về lý thuyết này, đó là tìm cách để vượt qua nó. Tôi tự hỏi, “tôi có thể thành công mà vẫn giữ được cả 4 đầu đốt không?”
Có lẽ, tôi có thể kết hợp 2 đầu đốt với nhau. “Sẽ ra sao, nếu tôi nhóm gia đình và bạn bè vào một mục chung?”
Tôi cũng có thể kết hợp sức khỏe với công việc. “Tôi thấy mọi người bảo ngồi cả ngày thực sự không tốt. Nếu tôi có một chiếc bàn đứng thì sao nhỉ?”. Hiện giờ, tôi biết bạn đang nghĩ gì. Tin rằng bạn sẽ khỏe mạnh hơn khi sử dụng một chiếc bàn đứng cũng giống như việc bạn tin mình là một kẻ nổi loạn vì đã làm ngơ trước thông báo yêu cầu thắt dây an toàn trên máy bay vậy, nhưng sao cũng được.
Và tôi đã sớm nhận ra rằng, tôi đang tìm ra các giải pháp thay vì phải đối diện với vấn đề thực sự: cuộc sống đầy rẫy sự đánh đổi. Nếu bạn muốn trở nên xuất sắc trong công việc và hôn nhân, thì bạn sẽ phải đánh đổi bạn bè và sức khỏe. Nếu muốn khỏe mạnh và trở thành một bậc cha mẹ tốt thì khi đó, bạn sẽ buộc phải bớt cầu tiến trong sự nghiệp. Hiển nhiên, bạn được tự do phân chia thời gian của mình một cách công bằng cho tất cả 4 đầu đốt này, nhưng bạn phải chấp nhận rằng bạn sẽ không bao giờ đạt tới tiềm năng tối đa của mình trong bất kỳ một lĩnh vực nào cả.
Về cơ bản, chúng ta buộc phải lựa chọn. Bạn có chấp nhận sống một cuộc sống không ổn định, nhưng đạt được kết quả cao trong một lĩnh vực cụ thể không? Hay bạn sẽ chọn sống một cuộc đời yên ả, nhưng chẳng bao giờ tối đa hóa được tiềm năng của bản thân về một thứ gì đó mà bạn thích?
Vậy thì cách tốt nhất để kiểm soát những vấn đề liên quan đến cân bằng giữa công việc và cuộc sống là gì? Tôi không cho là mình đã tìm ra được giải pháp rõ ràng, nhưng sau đây là 3 cách nghĩ về Lý Thuyết 4 Đầu Đốt của tôi.
Lựa Chọn 1: Thuê “Đầu Đốt” Ngoài
Gần như lúc nào chúng ta cũng "thuê ngoài" rất nhiều thứ trong cuộc đời. Chúng ta đi mua thức ăn nhanh để không phải tự nấu nướng. Chúng ta đi tới tiệm giặt là để tiết kiệm thời gian giặt quần áo. Chúng ta ghé qua cửa hàng sửa chữa xe để không phải tự tay sửa những phương tiện đi lại của mình.
Sử dụng dịch vụ thuê ngoài trong cuộc sống giúp bạn tiết kiệm thêm thời gian, và dành nó cho những việc khác. Liệu bạn có thể áp dụng ý tưởng này cho một khía cạnh trong cuộc đời mình, và giải phóng thời gian để tập trung cho 3 đầu đốt còn lại không?
Làm việc là ví dụ dễ hiểu nhất. Đối với nhiều người, khía cạnh làm việc là đầu đốt nóng nhất trên bếp lò. Đó là đầu đốt mà họ dành nhiều thời gian nhất, và cũng là đầu đốt cuối cùng bị tắt. Về lý thuyết, các doanh nhân và những người làm kinh doanh có thể thuê các "đầu đốt làm việc" từ bên ngoài, đồng nghĩa với việc thuê công nhân về làm cho họ.
Trong bài viết trên “3 Giai Đoạn Của Sự Thất Bại”, tôi đã đề cập đến câu chuyện của Sam Carpenter về việc xây dựng một hệ thống kinh doanh mà chỉ cho phép ông làm việc 2 tiếng mỗi tuần. Ông đã tự thuê chính mình từ công việc kinh doanh hàng ngày, trong khi vẫn thu về một khoản lợi ích tài chính tương đối.
Nuôi dạy con là một ví dụ khác. Những bậc cha mẹ hay bận rộn với công việc thường buộc phải “thuê” đầu đốt gia đình từ bên ngoài, bằng cách đưa con họ tới nhà trẻ, hoặc thuê một người trông trẻ tại nhà. Gọi việc này là thuê ngoài dường như không công bằng, nhưng - giống như các ví dụ ở trên - các bậc cha mẹ phải trả tiền cho một người khác để đầu đốt gia đình tiếp tục hoạt động, trong khi họ sử dụng thời gian của mình để làm những việc khác.
Lợi thế của việc thuê ngoài, là bạn có thể giữ cho các đầu đốt hoạt động mà không cần dành thời gian của bạn cho chúng. Nhưng thật không may, đặt bản thân ra khỏi những "đầu đốt" ấy cũng là một bất lợi. Đa phần các doanh nhân, nghệ sĩ, và các nhà sáng tạo mà tôi biết đều cảm thấy nhàm chán, và sẽ sống không có mục đích nếu họ không làm việc mỗi ngày. Mỗi bậc phụ huynh mà tôi biết, đều thích dành thời gian với con mình hơn là gửi chúng tới nhà trẻ.
Việc thuê ngoài sẽ giữ cho các đầu đốt tương ứng hoạt động, nhưng liệu chúng có hoạt động theo đúng nghĩa hay không?
Lựa Chọn 2: Chấp nhận Những Hạn Chế
Một trong những phần đáng thất vọng nhất của Lý Thuyết 4 Đầu Đốt là việc nó thắp sáng ngọn đèn ở phần tiềm năng chưa được khai thác của bạn. Rất dễ để nghĩ như sau, “Giá mà tôi có nhiều thời gian, tôi có thể kiếm thêm tiền, hoặc có được vóc dáng như ý, hoặc dành thêm nhiều thời gian hơn tại nhà”.
Một cách để kiểm soát vấn đề, đó là chuyển sự tập trung của bạn từ việc ước có nhiều thời gian hơn sang việc tối đa hóa thời gian mà bạn đang có. Nói cách khác, hãy ôm lấy những hạn chế của bạn. Bạn nên tự hỏi bản thân rằng, “Giả sử có một tập hợp những hạn chế đặc biệt, thì làm cách nào để tôi có thể tận dụng chúng một cách hiệu quả nhất?”
Chẳng hạn:
- Giả sử tôi chỉ có thể làm việc từ 9 sáng đến 5 giờ chiều, làm sao để tôi có thể kiếm được nhiều tiền nhất?
- Giả sử tôi chỉ có thể viết được 15 phút mỗi ngày, làm sao để tôi có thể viết xong cuốn sách một cách nhanh nhất?
- Giả sử tôi chỉ có thể tập thể dục 3 tiếng/tuần, làm sao để tôi có thể sở hữu vóc dáng thon gọn nhất?
Việc tự chất vấn bản thân như trên sẽ thúc đẩy sự tập trung của bạn tới một điều gì đó tích cực (tận dụng tốt nhất những gì bạn có) hơn là hướng tới điều tiêu cực (lo lắng về việc chưa bao giờ có đủ thời gian). Hơn nữa, những giới hạn được đặt ra một cách có chủ ý thực sự có thể giúp bạn cải thiện năng suất của mình.
Đương nhiên, cũng sẽ có những bất lợi nhất định. Ôm lấy các hạn chế có nghĩa là bạn đang thực hiện công việc ở mức thấp hơn so với tiềm năng thực sự của bạn. Có nhiều cách để “làm việc thông minh mà không phải chịu nhiều vất vả”, nhưng thật khó để tránh được thực tế về việc bạn tận dụng thời gian cho điều gì mới là quan trọng. Nếu đầu tư nhiều thời gian hơn cho sức khỏe, hoặc cho mối quan hệ, hoặc cho sự nghiệp, thì bạn có khả năng nhận thấy sự cải thiện về kết quả tại những khu vực đó.
Lựa Chọn 3: Các Thời Điểm Trong Cuộc Đời
Một cách thứ ba để quản lý 4 đầu đốt là hãy phân chia cuộc đời của bạn thành các thời điểm khác nhau. Mọi chuyện sẽ ra sao, nếu thay vì lúc nào cũng kiếm tìm sự cân bằng hoàn hảo giữa công việc và cuộc sống, thì bạn phân chia cuộc đời mình thành các mùa mà giúp bạn tập trung vào các lĩnh vực cụ thể?
Tầm quan trọng của các đầu đốt có thể sẽ thay đổi trong suốt cuộc đời. Khi bạn ở độ tuổi 20 hoặc 30, và vẫn chưa có gia đình, thì việc đi đến các phòng tập gym và theo đuổi các hoài bão nghề nghiệp sẽ dễ dàng hơn. Lúc này, đầu đốt sức khỏe và công việc đang cháy ở mức tối đa. Một vài năm sau, bạn có thể bắt đầu lập gia đình và đột nhiên, đầu đốt sức khỏe lịm dần, trong khi đầu đốt gia đình lại cháy to hơn. Một thập kỷ nữa trôi qua, và bạn có thể ôn lại các mối quan hệ với bạn bè cũ, hoặc theo đuổi một ý tưởng kinh doanh mà bạn đã từng bỏ dở.
Bạn không cần phải vĩnh viễn từ bỏ giấc mơ của mình, nhưng cuộc sống hiếm khi để bạn giữ cho tất cả các đầu đốt cháy cùng lúc. Có lẽ, bạn cần buông bỏ một thứ gì đó ở một thời điểm nhất định. Bạn có thể làm tất cả mọi việc trong suốt cuộc đời, nhưng không phải tại cùng một thời điểm. Giống như Nathan Barry từng nói: “Hãy toàn tâm toàn ý với mục tiêu bằng mọi thứ bạn có - trong cùng một thời điểm".
Hơn nữa, sẽ thường có một hiệu ứng số nhân xảy ra khi bạn cống hiến hết mình cho một lĩnh vực nhất định. Trong nhiều trường hợp, bạn có thể đạt được nhiều hơn bằng cách thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong một vài năm, hơn là làm nó một cách hời hợt trong năm mươi năm. Có lẽ, tốt nhất là chúng ta nên phấn đấu cho những thời điểm mất cân bằng, và xoay vòng chúng khi cần thiết.
5 năm trước, tôi đã từng ở thời điểm khởi nghiệp. Tôi đã xây dựng một công ty thành công, nhưng rồi tôi cũng phải trả giá. Tôi khiến đầu đốt bạn bè tắt lịm dần, và đầu đốt gia đình của tôi thì cháy với ánh sáng leo lét.
Ngay bây giờ, bạn đang ở thời điểm nào vậy?
Cân Bằng Công Việc - Cuộc Sống: Những Đầu Đốt Nào Mà Bạn Sẵn Sàng Từ Bỏ?
Lý Thuyết 4 Đầu Đốt tiết lộ một sự thật mà bất kỳ ai cũng phải đối mặt: không ai thích bị nói rằng họ sẽ không có được tất cả mọi thứ, nhưng ai rồi cũng sẽ có những hạn chế về mặt thời gian và năng lượng. Mọi sự lựa chọn đều phải trả giá.
Vậy, những đầu đốt nào mà bạn sẽ sẵn sàng từ bỏ?